Το εξ αποστάσεως (e-learning) Εργαστήριο Επιμέλειας κειμένων

Μετά την πολύχρονη λειτουργία του διά ζώσης Εργαστηρίου Διόρθωσης-Επιμέλειας κειμένων και του εξ αποστάσεως (e-learning) Εργαστηρίου Διόρθωσης κειμένων (ο πρώτος κύκλος του λειτούργησε με απόλυτη επιτυχία το 2014-2015 και μέχρι σήμερα έχουν ήδη ολοκληρωθεί πέντε κύκλοι), ανταποκρινόμενοι στη ζήτηση των ενδιαφερομένων αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε ένα καινοτόμο και πρωτοποριακό για τα ελληνικά –τουλάχιστον– δεδομένα εξ αποστάσεως (e-learning) Εργαστήριο Επιμέλειας κειμένων. Κατ’ αρχάς, δεδομένου ότι στην εποχή μας το επάγγελμα του επιμελητή κειμένων μπορεί να ασκηθεί ακόμη και μακριά από τα αστικά κέντρα, οφείλαμε να δώσουμε τη δυνατότητα παρακολούθησης σε όσους δεν είχαν την ευχέρεια να συμμετέχουν στο διά ζώσης εργαστήριο – κάτι το οποίο είναι πλέον πρόσφορο με τη χρήση των νέων τεχνολογιών. Ωστόσο, ο σχεδιασμός ενός τέτοιου εγχειρήματος αποδείχτηκε σύνθετος, με αρκετά ζητήματα που έπρεπε να επιλυθούν εξαρχής – η φιλοδοξία μας είναι να σχεδιάσουμε και να υλοποιήσουμε ένα απολύτως καινοτόμο και πρωτοπόρο εξ αποστάσεως Εργαστήριο Επιμέλειας κειμένων, με προδιαγραφές υψηλής ποιότητας όσον αφορά την οργάνωση, τη δομή των μαθημάτων και το υλικό. Επομένως, εφόσον η επιδίωξή μας είναι να δημιουργήσουμε επαρκείς επαγγελματίες, οφείλαμε σε ένα εξ αποστάσεως εργαστήριο να ενσωματώσουμε τα πλεονεκτήματα της διά ζώσης παρακολούθησης και να επιλύσουμε τα όποια προβλήματα θα προέκυπταν εξαιτίας αυτής της διαφοροποίησης.

Οπότε, προκρίναμε τα εξής:

     • Να ενοποιηθούν τα δύο διαφορετικά τμήματα-επίπεδα –θεωρητικό και εργαστηριακό– του διά ζώσης Εργαστηρίου Επιμέλειας και να δημιουργηθεί ένας κύκλος εξ αποστάσεως (e-learning) Εργαστηρίου Επιμέλειας κειμένων, διάρκειας περίπου 12 μηνών (εφόσον κατά τον Αύγουστο δεν θα γίνονται μαθήματα).

     • Τα μαθήματα (21 συνολικά) να πραγματοποιούνται ανά 15 ημέρες, ώστε να υπάρχει ο κατάλληλος χρόνος για την άρτια προετοιμασία των συμμετεχόντων (αυτή ήταν μία ουσιώδης απόφαση, καθώς κρίναμε ότι είναι απαραίτητος περισσότερος χρόνος από ένα δεκαήμερο).

     • Να υπάρχει άμεση διεπίδραση μεταξύ διδασκόντων και εκπαιδευόμενων, τόσο με την εξειδικευμένη δομή και οργάνωση των μαθημάτων, όσο και με τη διαρκή παρακολούθηση, καθοδήγηση, επικοινωνία και αξιολόγηση από τους διδάσκοντες (βλέπε και παρακάτω, στην ενότητα «Οργάνωση των μαθημάτων»).

     • Εκτός από τα εξ αποστάσεως μαθήματα να υπάρχουν 3 διά ζώσης συναντήσεις (προαιρετικές) –μία στην αρχή, μία στο μέσον και μία στο τέλος των σεμιναρίων, διάρκειας 5 ωρών η κάθε μία–, όπου οι συμμετέχοντες θα έχουν τη δυνατότητα για μια προσωπική επαφή με τους διδάσκοντες αλλά και με την υπόλοιπη ομάδα, προκειμένου να τεθούν και να διασαφηνιστούν ακανθώδη ζητήματα του σεμιναρίου, να ενημερωθούν για την αξιολόγησή τους, να έρθουν σε επαφή με προσκεκλημένους-εκπροσώπους του εκδοτικού χώρου (εκδότες, υπεύθυνους εκδόσεων, μεταφραστές), οι οποίοι θα τοποθετηθούν ως προς τη συνεργασία και τη σχέση τους με τους διορθωτές.

     • Tέλος, αν και το εξ αποστάσεως Εργαστήριο Επιμέλειας λόγω της φύσης του απευθύνεται σε εκπαιδευόμενους από όλη την Ελλάδα ή το εξωτερικό, ο αριθμός των συμμετεχόντων να είναι περιορισμένος, να μην υπερβαίνει τους 25 ανά κύκλο, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα να απορροφηθούν από την αγορά εργασίας.

Το εξ αποστάσεως (e-learning) Εργαστήριο Επιμέλειας απευθύνεται σε όσους ενδιαφέρονται να διερευνήσουν τον συγκεκριμένο επαγγελματικό χώρο και διαθέτουν μικρή μόνο σχετική εμπειρία [σημειωτέον ότι δεν παίζουν κανέναν ρόλο οι ήδη υπάρχουσες σπουδές, λ.χ. αν είναι σχετικές με τη φιλολογία – ωστόσο, για να αποφευχθούν οι όποιες περιπλοκές, θα έχουν προτεραιότητα όσοι έχουν παρακολουθήσει τα εξ αποστάσεως (e-learning) Εργαστήρια Διόρθωσης κειμένων τα οποία ήδη έχουμε οργανώσει στον ΙΑΝΟ]. Η επιμέλεια κειμένων (editing) περιλαμβάνει τη γλωσσική και την τυπογραφική επιμέλεια του βιβλίου. Στη σημερινή εκδοτική πραγματικότητα –αν και λόγω της οικονομικής κρίσης έχει μειωθεί η βιβλιοπαραγωγή, κάτι που προφανώς θα αντιστραφεί στο άμεσο μέλλον– το επάγγελμα του επιμελητή συνεχίζει να παρουσιάζει ζήτηση, οπότε προκύπτει η ανάγκη ύπαρξης επαγγελματιών με ολοκληρωμένη κατάρτιση, οι οποίοι να μην αντιμετωπίζουν την ενασχόλησή τους με τον χώρο του βιβλίου μόνο ως πηγή συμπληρωματικού εισοδήματος, αλλά να μπορούν να ανταποκριθούν με επάρκεια. Επίσης, εκτός από τον χώρο του βιβλίου ζήτηση του συγκεκριμένου επαγγέλματος υπάρχει και στον χώρο των εντύπων γενικότερα (εφημερίδες, περιοδικά κλπ.) είτε των ηλεκτρονικών μέσων· ακόμη, συχνά πλέον οι συγγραφείς αποτείνονται σε επαγγελματία επιμελητή προτού προβούν σε αυτοέκδοση ή προτού απευθυνθούν σε εκδοτικούς οίκους, προκειμένου το κείμενό τους να είναι άρτιο.

Στο σεμινάριο θα επιχειρηθεί η διευκρίνιση των όρων και της τεχνογνωσίας (η οποία προϋποτίθεται ώστε να «ξεκλειδωθεί» ένα κείμενο) που συνθέτουν την επιμέλεια κειμένων· επίσης, θα προσδιοριστούν τα καθήκοντα του επιμελητή, καθώς και οι σχέσεις του με τον εκδότη, τον συγγραφέα ή τον μεταφραστή. Δεδομένου ότι η επιμέλεια κειμένων συντίθεται από αρκετές και διαφορετικές δεξιότητες, στη διάρκεια του σεμιναρίου θα τεθούν, θα συζητηθούν και θα απαντηθούν τα ζητούμενα του σημερινού επαγγελματία επιμελητή κειμένων, με βάση συγκεκριμένες ενότητες οι οποίες ανταποκρίνονται στο ευρύ γνωστικό πεδίο της επιμέλειας. Επίσης, θα παρουσιαστούν και θα αναλυθούν η μεθοδολογία προσέγγισης ενός κειμένου (ώστε να αποφεύγεται η όποια υποκειμενική ή ερασιτεχνική διαμεσολάβηση σε ένα κείμενο), καθώς και τα ειδικά προβλήματα που θα συναντήσει και οφείλει να διαχειριστεί ο επιμελητής. Παράλληλα, αντικείμενο του σεμιναρίου θα αποτελέσουν οι αρχές της τυπογραφίας και ο τρόπος με τον οποίο υλοποιούνται στη σύγχρονη εκδοτική πραγματικότητα. 

Οι διάφορες θεματικές ενότητες θα αφορούν όλο το φάσμα της επιμέλειας κειμένων και θα συνοδεύονται από εξειδικευμένες ασκήσεις και εργασίες προκειμένου να εμπεδωθεί η θεωρία και να αποκτηθεί η απαιτούμενη εμπειρία. Οι εργασίες αυτές σχετίζονται με όλα τα είδη των κειμένων (λογοτεχνικά, θεωρητικά, δημοσιογραφικά κ.ά. – μεταφρασμένα ή μη) και σε κάθε μάθημα, αφού τεθούν τα γενικότερα προβλήματα, αναλύονται βήμα βήμα ώστε να εντοπιστούν και να γίνουν κατανοητά τα «κλειδιά» και οι ιδιαιτερότητες κάθε κειμένου. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στην ανάδειξη και στην αξιολόγηση των «προβληματικών» σημείων ενός κειμένου, προκειμένου ο επιμελητής –έχοντας πάντα υπόψη τις προθέσεις του συγγραφέα– να είναι σε θέση να τα εντοπίζει και να διατυπώνει προτάσεις για αυτά. [Ως προς το τελευταίο, αποφασίσαμε το εξής καινοτόμο (θα εφαρμοστεί για πρώτη φορά σε ανάλογο σεμινάριο): Κάθε άσκηση-κείμενο θα συνοδεύεται από ένα αρχείο ήχου, όπου ο διδάσκων θα τη διατρέχει λέξη λέξη καταγράφοντας, προσδιορίζοντας και επεξηγώντας τα προβληματικά σημεία – όπου δεν θα διατυπώνεται απλώς η λύση που προκρίνει ο ίδιος (κάτι που λίγο ενδιαφέρει, καθώς σε ένα κείμενο οι επιλογές στις παρεμβάσεις μας είναι πολλαπλές), αλλά θα εξηγείται το γιατί το συγκεκριμένο σημείο είναι «προβληματικό» στο όλο κειμενικό περιβάλλον. Η συγκεκριμένη μέθοδος, η οποία εφαρμόστηκε τα τελευταία χρόνια στα διά ζώσης μαθήματα, έχει εξαιρετική επιτυχία, καθώς από την πρώτη άσκηση καταδεικνύονται τα «προβληματικά» σημεία ενός κειμένου, ούτως ώστε στην πορεία καθώς δουλεύει κάποιος μία άσκηση να είναι σε θέση άμεσα να εντοπίζει τα όποια ζητήματα και να μην πελαγοδρομεί στους κειμενικούς ωκεανούς.]

Βασικό μέλημα του σεμιναρίου είναι ο επιμελητής να ασκηθεί στην προσέγγιση των κειμένων ως κριτικός αναγνώστης – μια δεξιότητα η οποία εν πολλοίς απουσιάζει από τη σημερινή εκδοτική πραγματικότητα. Ο επιμελητής οφείλει να έχει άποψη όχι μόνο για τα λάθη, αλλά και για ζητήματα ουσίας του κειμένου (γλώσσα, δομή, περιεχόμενο, ύφος κλπ.), ώστε σε συνεργασία με τον συγγραφέα να επιτευχθεί το βέλτιστο αποτέλεσμα.

Στα 21 μαθήματα θα παρουσιαστούν οι εξής θεματικές ενότητες:

(για ευνόητους λόγους αναφερόμαστε μόνο σε ενότητες και όχι σε όσα επιμέρους τις συνθέτουν)

• Προσεγγίζοντας την επιμέλεια κειμένων: η ιστορική διαδρομή και η εξέλιξή της.

• Η επιμέλεια κειμένων στη σημερινή εκδοτική πραγματικότητα: σκιαγράφηση και προσεγγίσεις / θέσεις και αντιθέσεις.

• Διερεύνηση της επιμέλειας: η γλώσσα ως ιστορικό φαινόμενο – ο ρόλος του επιμελητή – είδη επιμέλειας – τα όρια της επιμέλειας – συνέπειες της επιμέλειας.

• Ο επιμελητής ως κριτικός αναγνώστης: από τον υποκειμενισμό και τον κρυπτοσυγγραφισμό στη συν-εργασία με τον συγγραφέα.

• Στοιχεία αισθητικής του βιβλίου από την ιστορική εξέλιξη της ελληνικής τυπογραφίας.

• Βασικές αρχές της τυπογραφίας – η αρχιτεκτονική της σελίδας – η δομή του βιβλίου – η σύγχρονη τυπογραφική τέχνη – σχεδιασμός και μορφοποίηση ενός βιβλίου.

• Η σύγχρονη παραγωγή του βιβλίου: τι οφείλει να γνωρίζει ο επιμελητής – προβλήματα που καλείται να λύσει.

• Μεθοδολογία επιμέλειας κειμένων.

• Η «απόλαυση» του κειμένου: δεδομένα και ανατροπές.

• «Ξεκλειδώνοντας» το κείμενο: μεθοδολογία και τεχνικές.

• Η κανονιστική μέθοδος στην επιμέλεια: η λείανση των ακμών του κειμένου – η ισοπέδωση.

• Ο υπολογιστής στην υπηρεσία του επιμελητή.

• Ειδικά ζητήματα στην επιμέλεια κειμένων.

• «Εργαλεία» του επιμελητή.

• «Για να γράφουμε σωστά»: στίξη – συντακτικό – γραμματική.

• Ύφος – γλώσσα – δομή – περιεχόμενο – χαρακτήρες – αφηγηματικές τεχνικές.

• Η επιμέλεια στα κείμενα νεοελληνικής λογοτεχνίας.

• Η επιμέλεια σε μεταφρασμένα κείμενα (λογοτεχνικά, επιστημονικά, δημοσιογραφικά κ.ά.).

• Γλωσσικές δομές στα μεταφρασμένα κείμενα.

• Η ορολογία στη μετάφραση.

• Επιστημονικό βιβλίο: ιδιαιτερότητες στην επιμέλεια – βιβλιογραφία – σημειώσεις – παραπομπές – ευρετήρια. 

• Ζητήματα θεωρίας λογοτεχνίας (στο πλαίσιο της επιμέλειας κειμένων). 

[Ενδεικτικά: Λογοτεχνικά ρεύματα και σχολές ≈ είδη κειμένων ≈ αφηγηματικοί τρόποι ≈ τεχνικές αφηγηματικών εστιάσεων ≈ ζητήματα πολυπρόσωπων κειμένων ≈ θέματα χώρου και χρόνου ≈ γλωσσικές επιλογές σε συνδυασμό με τον συγγραφικό στόχο ≈ ο συγγραφέας και το κείμενο ≈ ο ρόλος του συγγραφέα, του αφηγητή και του αναγνώστη ≈ συγγραφική προθετικότητα και μορφολογία των κειμένων ≈ θεωρίες ανάγνωσης ≈ τρόποι προσέγγισης ενός κειμένου ≈ ζητήματα κριτικής κειμένων ≈ «ο βαθμός μηδέν της γραφής» – σύγχρονες προσεγγίσεις για τα κείμενα και την ανάγνωση.]

• Ο εκδοτικός χώρος: σχέσεις του επιμελητή με όσους μετέχουν σε αυτόν και διαχείρισή τους.

Το εξ αποστάσεως (e-learning) Εργαστήριο Επιμέλειας κειμένων στοχεύει στην όσο το δυνατόν πληρέστερη κατάρτιση των συμμετεχόντων. Στη διάρκεια του σεμιναρίου θα επιχειρηθεί η προσέγγιση του ρόλου του επιμελητή και των γνωστικών πεδίων που σχετίζονται με την επιμέλεια. Επίσης, θα διασαφηνιστούν όλα τα δυσεπίλυτα προβλήματα που προκύπτουν κατά την επιμέλεια και θα προταθούν λύσεις όχι μέσω μιας κανονιστικής μεθόδου, αλλά στη βάση της ουσίας αυτών των προβλημάτων και της περαιτέρω ελεύθερης επιλογής. Θα τεθούν και θα επιλυθούν οι ιδιαιτερότητες και τα ζητήματα που αντιμετωπίζει ο επιμελητής κειμένων, ώστε και με την πρακτική εξάσκηση να επιτευχθεί η όσο το δυνατόν πληρέστερη επαγγελματική επάρκεια. Στόχος είναι κάθε συμμετέχων να αποκτήσει τις γνώσεις και την εμπειρία προκειμένου να μπορεί να αντεπεξέλθει με επιτυχία στο επάγγελμα του επιμελητή, καθώς το σεμινάριο δεν περιορίζεται σε θεωρητικά ζητήματα, αλλά αποσκοπεί στη δημιουργία επαγγελματιών ικανών να σταδιοδρομήσουν στον εκδοτικό χώρο.

Οργάνωση μαθημάτων

Κάθε ένα από τα 21 μαθήματα περιλαμβάνει:

Θεωρία σε μορφή on line σημειώσεων (πρωτότυπη, η οποία πρώτη φορά γράφεται για ανάλογο σεμινάριο), παράλληλα κείμενα (τα οποία σχετίζονται με τη θεωρία της λογοτεχνίας, την αναγνωστική εμπειρία, την κριτική και παρουσίαση κειμένων, με αφιερώματα σε συγγραφείς κλπ. – προκειμένου να δομηθεί ένα corpus από όπου να μπορεί να αντληθεί στο διηνεκές πολύτιμη γνώση), βιβλιογραφία από όπου μπορούν να αντληθούν χρήσιμα στοιχεία για το μάθημα, διάφορες επιλεγμένες πηγές (και από το Διαδίκτυο), αρχεία ήχου. Επίσης, σε κάθε μάθημα θα αποστέλλονται 4-8 ασκήσεις (από μικρά ποικίλα κείμενα, όπου θα ζητείται η επιμέλεια, μέχρι γλωσσικές ασκήσεις, ασκήσεις επιλογής συνωνύμων, αντωνύμων, μορφοποίησης κειμένων, σημασίας των λέξεων, ζητημάτων θεωρίας λογοτεχνίας κ.ά.) προκειμένου να εμπεδωθεί η θεωρία και να αποκτηθεί η απαιτούμενη εμπειρία. Τις συγκεκριμένες ασκήσεις, οι οποίες θα είναι πολλαπλών μορφών και θα αφορούν όλο το φάσμα της θεωρίας, οι συμμετέχοντες θα τις επεξεργάζονται (βλέπε στη συνέχεια) και σε καθορισμένες ημερομηνίες θα τις στέλλουν στους διδάσκοντες, οι οποίοι αφού τις διορθώσουν και τις αξιολογήσουν, θα τις επιστρέφουν με τα σχόλια και τις επισημάνσεις τους.

Επιπλέον, σε κάθε μάθημα θα αποστέλλεται μία εργασία-κείμενο προς επιμέλεια-διόρθωση, οι οποίες θα είναι κλιμακούμενης δυσκολίας και έκτασης και θα προέρχονται από όλο το φάσμα των κειμένων (λογοτεχνικά, θεωρητικά, δημοσιογραφικά κ.ά. – μεταφρασμένα ή μη). Ο συμμετέχων θα εκτυπώνει το ηλεκτρονικό αρχείο και θα επιμελείται-διορθώνει το κείμενο στο χαρτί χρησιμοποιώντας τα σύμβολα της διόρθωσης, μεθοδολογία η οποία θα ακολουθείται και στην επιμέλεια-διόρθωση του ασκήσεων θεωρίας που προαναφέραμε. (Αυτή είναι μία από τις καινοτομίες του εξ αποστάσεως Εργαστηρίου Επιμέλειας κειμένων: Εφόσον στην πλειονότητα των περιπτώσεων οι διάφορες φάσεις της επιμέλειας-διόρθωσης –πλην της αρχικής– γίνονται σε χαρτί και όχι ηλεκτρονικά, δεν είναι δυνατόν ο επιμελητής να μην έχει εξοικειωθεί με τη χρήση των συμβόλων διόρθωσης και με τις δυσκολίες που παρουσιάζει η εργασία επί χάρτου.) Στη συνέχεια, το κείμενο μέσω ενός scanner ή πολυμηχανήματος θα σκανάρεται και θα στέλλεται στον διδάσκοντα σε δεδομένη ημερομηνία, ο οποίος θα το διορθώνει ενδελεχώς, θα το αξιολογεί, θα κάνει εξατομικευμένα σχόλια και παρατηρήσεις, ώστε οι συμμετέχοντες να εντοπίσουν τα κενά, τις αδυναμίες και τις ελλείψεις τους, και θα το επιστρέφει μαζί με τη δική του εκδοχή επί της επιμέλειας του συγκεκριμένου κειμένου. (Όπως γίνεται αντιληπτό, αυτή η διαδικασία, η οποία για πρώτη και μοναδική φορά εφαρμόζεται σε παρόμοιο σεμινάριο στην Ελλάδα, για τον διδάσκοντα παρουσιάζει δυσκολίες και είναι ιδιαίτερα χρονοβόρα – κάλλιστα θα μπορούσαμε να στέλνουμε «ασκησούλες» μιας δυο σελίδων και να ζητάμε απλώς την ηλεκτρονική επεξεργασία τους, κάτι που εφαρμόζεται στα σεμινάρια αυτού του είδους, ωστόσο τότε θα αποκλίναμε σημαντικά από τις υψηλής ποιότητας προδιαγραφές αυτού του Εργαστηρίου, καθώς η προσφερόμενη στους συμμετέχοντες εμπειρία της επιμέλειας-διόρθωσης επί χάρτου θα ήταν ελάχιστη.) Επιπλέον, θα επεξηγούνται –πέραν των ζητημάτων επιμέλειας– και ζητήματα διόρθωσης, όπου με κάθε ευκαιρία θα επαναλαμβάνεται η θεωρία της διόρθωσης και τα ακανθώδη ζητήματά της, ώστε να καλυφθούν τα όποια κενά.    

Για την απρόσκοπτη διεξαγωγή της εκπαιδευτικής διαδικασίας χρησιμοποιείται μοντέρνα πλατφόρμα ηλεκτρονικής μάθησης, προκειμένου ο οποιοσδήποτε χρήστης, ασχέτως εμπειρίας, να είναι σε θέση να ανταποκριθεί άμεσα στο παρεχόμενο εκπαιδευτικό υλικό του Εργαστηρίου. Επιπλέον, υπάρχει πληθώρα δυνατοτήτων για την επικοινωνία των συμμετεχόντων είτε με τους διδάσκοντες, για την επίλυση προβλημάτων, αποριών κλπ., είτε μεταξύ τους μέσω φόρουμ, προσωπικών μηνυμάτων, chat ή mail.

Όπως κάποιος μπορεί να διαπιστώσει από την περιγραφή των θεματικών ενοτήτων, το όλο σεμινάριο δεν περιορίζεται να μηρυκάζει θεωρητικά ζητήματα. Τα μαθήματα είναι σε συνάφεια και απόλυτα προσαρμοσμένα στις ιδιαιτερότητες, στα ακανθώδη ζητήματα και στα μυστικά του επαγγέλματος του επιμελητή κειμένων – απλώς στοχεύουμε στην κατάρτιση άψογων επαγγελματιών, προκειμένου ο οποιοσδήποτε απόφοιτος του σεμιναρίου μας να μπορεί να σταδιοδρομήσει –διαθέτοντας όλα τα εφόδια– στον εκδοτικό χώρο.

Σχετικά με τον χρόνο προετοιμασίας που απαιτείται από τους συμμετέχοντες, αυτός κυμαίνεται από 15 έως 20 ώρες ανά δεκαπενθήμερο, ανάλογα με το πόσο ποιοτικά έχουμε μάθει να δουλεύουμε και με το πώς κατανέμουμε τον δεδομένο χρόνο. Επειδή η διδασκαλία είναι ασύγχρονη, ο συμμετέχων μπορεί ανά πάσα στιγμή μέσα στο δεκαπενθήμερο να επισκεφθεί την πλατφόρμα (η χρήση της είναι εξαιρετικά απλή), να κατεβάσει και να διαβάσει τη θεωρία και να ασχοληθεί με τις ασκήσεις. Η θεωρία, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις είναι πολυσέλιδη, δεν παρουσιάζει ιδιαίτερες δυσκολίες, είναι αναλυτική, ώστε κάθε ζήτημα να είναι απολύτως κατανοητό. Επίσης, οι κρίσιμες ημερομηνίες κατά τις οποίες οι συμμετέχοντες θα στέλνουν τις ασκήσεις τους είναι σχετικά ελαστικές: οποιαδήποτε στιγμή στη διάρκεια του δεκαπενθήμερου μπορεί να στείλει κάποιος τις ασκήσεις του ή, σε περίπτωση κωλύματος, και μετά την πάροδό του – δεν πρόκειται οι διδάσκοντες να μην τις διορθώσουν, εφόσον ζητούμενο δεν είναι η τυπική συνέπεια αλλά η ποιοτική λειτουργία του σεμιναρίου.

Τέλος, το προσιτό κόστος για ένα τόσο καινοτόμο σεμινάριο-εργαστήριο, η εξειδικευμένη στόχευσή του και η εμπειρία των διδασκόντων –των οποίων ο ρόλος δεν περιορίζεται σε αυτόν του απλού διαχειριστή αλλά είναι απόλυτα ενεργός, σε άμεση διεπίδραση με τους διδασκομένους– πιστεύουμε ότι είναι προϋποθέσεις ώστε να δημιουργηθεί ένα διαχρονικό εξ αποστάσεως (e-learning) Εργαστήριο Επιμέλειας κειμένων, το οποίο διαχέοντας τη γνώση να συμβάλει στην άρτια κατάρτιση μελλοντικών επαγγελματιών στον εκδοτικό χώρο.

Τρόποι πληρωμής

• Καταβολή του ποσού εφάπαξ στα ταμεία του ΙΑΝΟΥ ή κατάθεση σε τραπεζικό λογαριασμό, με επιπλέον έκπτωση 5% (πριν από την έναρξη των μαθημάτων).
• Σε 2 ισόποσες δόσεις στα ταμεία του ΙΑΝΟΥ ή κατάθεση σε τραπεζικό λογαριασμό (1η δόση πριν από την έναρξη των μαθημάτων - 2η δόση στο 11ο μάθημα).
• Τράπεζα ΠΕΙΡΑΙΩΣ  ΑΡΙΘΜ.ΛΟΓ/ΣΜΟΥ:5238025326916, IBAN: GR3201722380005238025326916 (ΙΑΝΟΣ ΑΕ). Κατά την κατάθεση, στα στοιχεία να αναφέρεται το ονοματεπώνυμο του συμμετέχοντα και η λέξη «ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ».
• Με πιστωτική κάρτα έως 5 άτοκες δόσεις στα ταμεία του ΙΑΝΟΥ (εξαιρούνται οι κάρτες American express και Εθνικής).

[Θα τηρηθεί αυστηρή σειρά προτεραιότητας καθώς συχνά ο αριθμός των αιτήσεων υπερβαίνει τον αριθμό των συμμετεχόντων ανά σεμινάριο.]